Madencilik sektörü; bünyesinde pek çok risk barındıran, uzun bir zamana yayılan ve oldukça fazla maliyet gerektiren bir iş koludur. Bu zorluklardan bir tanesi ve belki de en önemlisi arama yapılan sahadaki maden kalitesi, yoğunluğu ve miktarının tespit edilmesidir. Maalesef genellikle maden sahalarında kesin tespitler yapmak mümkün olmamaktadır. Bu sebeple kaynağın tespit edilebilirliğine göre madenler bazı sınıflandırmalara tabi tutulmaktadır.
Bu konuda uluslararası camiada kullanılan pek çok farklı yöntem bulunmaktadır. Kullanılan bu yöntemlerin objektif, bilimsel ve şüpheye en az yer bırakacak şekilde belirlenmesi çok önemlidir. Öncelikle yer altı kaynakları bir ülkenin en önemli milli servet unsurlarından bir tanesidir47. Bu bağlamda bunların gerçek ve doğru olarak tespit edilmesi uluslararası camiada tutarlılık ve güvenilirlik için kıymetlidir. Ayrıca bu sektöre yabancı yatırımların çekilebilmesi için raporlama usullerinin şeffaf ve objektif olması dikkat edilen ilk kıstaslardır. Yine bu bağlamda maden kaynaklarının güvenilir bir şekilde tespit edilmesi, madencinin, faaliyetleri için finansman bulmasında (mesela maden ipoteği karşılığında kredi almaya çalışırken) ve yeri geldiğinde ruhsatını devretmesinde ona çok yardımcı olacaktır48. Rezerv türleri ve özellikle görünür rezerv maden ipoteğinin konu bakımından kapsamının temel unsurunu oluşturmaktadır49. Bu bakımdan detaylı olarak incelenmesi önem arz etmektedir.
Maden kaynaklarının sınıflandırılmasına Maden Mevzuatı çeşitli sonuçlar bağlamıştır. MadK m. 24/4 e göre; “arama ruhsatlı sahalara, geçici tesis alanı ile arama süresince belirlenen görünür ve/veya muhtemel rezerv alanı üzerine, arama ruhsatının diğer kısımları taksir edilerek, işletme ruhsatı verilir. … İşletme ruhsatlarında, geçici tesis alanı ve görünür rezerv alanına işletme izni verilir. Muhtemel rezerv alanlarının IV. Grup maden işletme ruhsat sahalarında on yıl, diğer grup maden işletme ruhsat sahalarında beş yıl içinde Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Koduna göre kaynak ve/veya rezerv haline getirilmeyen alanları da taksir edilir.” Görüldüğü üzere bu sınıflandırmalara göre işletme ruhsatının ve işletme izninin kapsamı değişmektedir. Bu bağlamda öncelikle, MadK ve MadY’ndeki sistem incelenecek, daha sonra uluslararası standartlara göz atılacak, son olarak ise, Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu Hakkında Yönetmelik ve bu yönetmelik uyarınca kurulan komisyonun ihdas ettiği Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Kodu incelenecektir.
Maden Kanunu ve Maden Kanunu Yönetmeliğindeki Sistem
Maden Kanunu ve Yönetmeliği rezerv ve kaynak sınıflandırması hususunda bir belirlemeye gitmiş ve bu belirlemelere ise çeşitli sonuçlar bağlamıştır. Kanun ve yönetmelik bu konuda aynı tanımları ihtiva etmektedir. Bu bağlamda öncelikle “kaynak” ibaresi tanımlanmış, fakat kaynak sınıflara ayrılmamıştır. MadY m. 4/1-ff’ye50 göre kaynak; “yerkabuğunda veya derinliklerinde; biçim,nitelik ve nicelik olarak muhtemel ekonomik beklentileri karşılayacak katı, sıvı ve gaz birikimlerini” ifade etmektedir. Bununla birlikte doğrudan kaynak tanımı üzerine herhangi bir sonuç bina edilmemiştir. Yani bu kavram arama, işletme ruhsatı veya işletme izni düzenlenmesinde bir önem teşkil etmemektedir.
Mevzuatta yer alan ve üzerine önemli sonuçlar bina edilen sınıflandırma görünür-muhtemel-mümkün rezerv ayrımıdır. Bu sınıflandırma maden yatağının tespit edilebilirlik ve güvenilirlik seviyesine göre yapılmaktadır. Görünür rezerv en güvenilir maden kaynağını ifade ederken, mümkün rezerv kavramı ise, en belirsiz maden kaynağı için kullanılmaktadır.
Bu bağlamda MadY m. 4/1-ş’ye göre görünür rezerv; “kaynağın üç boyutu ile belirlenmiş olan ve bu boyutlar içerisinde sürekliliği konusunda en az risk taşıyan, jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal, mali etkenlerin altında ve günün şartlarında işletilebilir kısmını” ifade etmektedir. Muhtemel rezerv ise m. 4/1-oo’da; “sürekliliği görünür rezervde olduğu kadar tarif edilemeyen, ekonomik işletilebilirliği jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal ve mali etkenler ile ilgili belirsizlikler içeren cevher miktarı” olarak tanımlanmaktadır. Tanımlardan da anlaşılacağı üzere muhtemel rezerv, görünür rezerve nazaran belirsizlikler içermektedir. Fakat burada bilimsel bir ölçü verilmekten kaçınılmış ve “jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal ve mali etkenler” gibi birçok sübjektif unsur tanımlara dâhil edilmiştir. Yukarıda maden kavramı incelenirken de ifade edildiği üzere51 oldukça muğlak olan ve madenciden madenciye değişebilecek olan bu unsurların rezerv tanımlarına dâhil edilmesi ve bunların üzerinden de ruhsat ve izin sınırlarının tespit edilmesi doğru olmamıştır.
Mümkün rezerv kavramı ise; her ne kadar gerek kanunda gerekse de yönetmelikte geçmekteyse de, hiçbir yerde tanımlanmamıştır. Mümkün rezerv kavramı, belirli bir süre içerisinde muhtemel ve mümkün rezerv alanlarının (UMREK Kodu’na göre) kaynak ve rezerve çevrilmemesi halinde ruhsatın taksir edileceğini belirten kanunun geçici 40. maddesinde yer almaktadır. Ayrıca yönetmeliğin birkaç maddesinde de bu kavrama rastlamak mümkündür (MadY m. 28/5, m. 32/1 ve m. 33/2). Kavramın tanımı yapılmamış olmakla birlikte, mevzuatta düzenleniş şeklinden, mümkün rezervin; “kaynağın üç boyutu ile belirlenmiş olan ve bu boyutlar içerisinde sürekliliği konusunda EN ÇOK risk taşıyan, jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal, mali etkenler ile ilgili EN ÇOK belirsizlikler içeren cevher miktarı” olacağını kestirmek güç olmayacaktır. Fakat burada yine objektif ölçülerden uzak bir tanım yapıldığını da belirtmek gerekmektedir.
Bu tanımlamalara göre şekillendirilmiş olan bir rezerv haritasını örnek olarak göstermekte fayda bulunmaktadır52. Haritada da görüleceği üzere yeşil boyalı kısım görünür rezerv alanını ifade etmektedir. Bunun içerisinde yer alan ve köşeleri belirlenmiş bölge ise madenciye verilmiş olan işletme izninin sınırlarını göstermektedir. Boyalı kısmın sağ alt tarafında kalan ve ok işaretiyle de gösterilen bölge ise muhtemel ve mümkün rezerv alanıdır. Bu bölgeler de gerekli araştırmaların yapılması halinde görünür rezerve dönüştürülebilir.
Diğer başlığa geçmeden önce belirtilmesi gereken son bir husus daha mevcuttur. Mevzuatta geçen kaynak ve rezerv kavramlarına bakıldığında, bunların hep üç boyutlu olarak tanımlandığı görülmektedir. Fakat bu rezervlerin üzerine bina edilen ruhsatlar ise iki boyutlu olarak hesaplanıp verilmektedir53. Yani ruhsat alanı sadece en ve boy olarak hesaplanmakta, derinlik dikkate alınmamaktadır. Bu durum ise, sektörün doğasıyla uyuşmamaktadır. Her ne kadar işletme ruhsatı kanun gereği görünür rezerv üzerine verilmekte ise de, ruhsatın yine de kaynağa bağlanması ve üç boyutlu bir şekilde tarif edilmesi şarttır. Aksi takdirde, uygulamada sıkça rastlandığı gibi, aynı kaynağa birden fazla ruhsat verilme ihtimali doğacaktır..
Uluslararası Kuruluşlar ve Standartlar
Maden kaynaklarının raporlanmasında dünyada uygulanmakta olan birden fazla yöntem bulunmaktadır. Madencilikte önemli ülkeler kendilerine has birer raporlama tekniği öngörmüştür. Bunlardan; Avustralya (JORC)54, Brezilya (CBRR)55, Kanada (CIM)56, Şili (Ulusal Komite)57, Kolombiya (CCRR)58, Avrupa Birliği (PERC)59, Hindistan (IMIC)60, Endonezya (KOMBERS-KCMI)61, Kazakistan (KAZRC)62, Moğolistan (MPIGM)63, Rusya Federasyonu (NAEN)64, Güney Afrika Cumhuriyeti (SAMREC)65 ve Amerika Birleşik Devletleri (SME)66 uluslararası pazarda kabul görmüş tekniklere sahiptir.
Madencilik sektörünün uluslararası karakteri dolayısıyla maden kaynak ve rezervlerinin raporlanmasının da uluslararası bir standardının olması gerektiği aşikârdır. Bu bağlamda, Maden Rezervleri Uluslararası Raporlama Standartları Komitesi67 (Committee For Mineral Reserves International Reporting Standarts (CRIRSCO)) 1994 yılında Madencilik ve Metalürji Kuruluşları Konseyi’nin68 (Council of Mining and Metallurgical Institutes (CMMI)) çatısı altında yukarıda sayılan ülkeler ve son üye olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerinden olmuş ve uluslararası bir maden kaynak ve rezerv raporlama standardı oluşturmakla sorumlu olan bir kuruluştur.
CRIRSCO’nun ulaştığı ilk standart kod metni 1997 yılında yapılan toplantıda kabul edilmiştir. Burada mineral kaynakları, mineral rezervleri ve bunların alt başlıkları tanımlanmıştır. 1999 yılında ise, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UN-ECE) ile kullanılan raporlama tekniklerini tekleştirme yolunda bir anlaşma imzalanmıştır. Bu anlaşma ile CRIRSCO kodları uluslararası niteliğe kavuşmuştur. Akabinde yukarıda isimleri sayılan üye ülkeler kullandıkları kodları buna göre güncellemiştir.
2003 yılına gelindiğinde, CRIRSCO’nun kurulmasına vesile olan Madencilik ve Metalürji Kuruluşları Konseyi (Council of Mining and Metallurgical Institutes (CMMI)) dağılmıştır. Bu gelişmeden sonra CRIRSCO bireysel yatırımcılar tarafından desteklenmeye devam etmiş, fakat artan iş yükünün altından kalkabilecek organizasyonel ve finansal kaynaklardan mahrum kalmıştır. Bunun üzerine CRIRSCO 2007 yılında Uluslararası Madencilik ve Metal Konseyi (International Council for Mining and Metals (ICMIM)) ile bir anlaşma imzalamış ve onun çatısı altına girmiştir.
Son olarak ise 2013 yılında bugün uluslararası arenada büyük kabul gören CRIRSCO Standart Tanımları69 ihdas edilmiştir. Ülkemiz dâhil birçok devlet bu kodlara riayet etmektedir.
UMREK Yönetmeliği ve UMREK Kodu
MadK ve MadY’ndeki sistem yukarıda kısaca anlatılmıştı. Ülkemizde yıllarca uygulanan bu sistem uluslararası standartlara uyum sağlamak adına yakın zamanda değiştirilmiştir. Öncelikle 7 Eylül 2016 tarih ve 29824 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6745 sayılı "Yatırımların Proje Desteklenmesi İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair” torba kanunun 38. maddesinin MadK’nun Ek 14. maddesi olarak eklenmesi ile kısa adı UMREK olan “Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu”, maden sahalarında yapılan maden arama, araştırma ve üretim faaliyetlerin uluslararası standartlara uygun raporlanması ve bu raporlamaların doğru, güvenilir ve şeffaf bir şekilde yapılabilmesi amacıyla kurulmuştur70.
Daha sonra ise, maden arama sonuçları, maden kaynak ve maden rezervlerinin doğru, tutarlı ve güvenilir bir şekilde hesaplanıp raporlandırılabilmesi amacıyla, CRIRSCO şablonuna uygun olarak ve aynı şablonda yer alan standart tanımlarla uyumlaştırılarak UMREK Kodu geliştirilmiştir. UMREK Kodu ile amaç; maden arama sonuçları, maden kaynakları ve rezervlerinin, yatırımcıları, finansal kuruluşları ve borsayı bilgilendirme amaçlı kamuoyuna rapor edilebilmesi için gerekli asgari standartları ve bu konuda en iyi uygulamaları tanımlamaktadır71.
UMREK, 17.05.2018 tarihi itibariyle CRIRSCO’nun on üçüncü üyesi olmuştur. UMREK Kodu; finans kuruluşları, madencilik sektörünün tüm paydaşları ve kamu için ortak ve yegâne piyasa raporlama standardı anlamına gelmektedir. Bu piyasa raporlamasının temel hedefi, hazırlanan sektörel projeler için finansman sağlayan şirketlerin risklerinin azaltılmasıdır.
Burada öncelikle UMREK Yönetmeliği incelenecek, daha sonra UMREK Kodu ile getirilen yenilikler mercek altına alınacaktır. Bu bağlamda ifade edilmelidir ki, UMREK Kodu ile aslında CRIRSCO Standart Tanımları birebir tercüme edilmiş ve hemen hemen her maddenin altına kodun ülkemiz koşullarında uygulanabilmesi adına şerhler düşülmüştür. Ayrıca özellik arz eden maden türleri açısından raporlamanın nasıl yapılacağı ayrı ayrı ifade edilmiştir. Son olarak ise, çeşitli ekler ve tablolar eklenerek konunun daha iyi anlaşılması sağlanmıştır.
UMREK Yönetmeliği
26.07.2017’de yürürlüğe giren bu yönetmelik on beş maddeden oluşmaktadır ve m. 1’e göre; “amacı, … UMREK’in teşkili, yönetimi, görevleri, çalışma esasları ile üyelerin atanmasında aranan nitelikler, görev süreleri ve üyeliğin sona ermesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.” Bu madde ayrıca dolaylı olarak komisyonun görevlerini de ifade etmektedir. Buna göre komisyonun görevleri; madenlerin aranması, araştırılması ve üretilmesi ile ilgili açık, güvenilir, uygulanabilir kaynak ve rezerv bilgilerini oluşturmak, bunlarla ilgili raporlama standartlarını ve kriterleri belirlemek, sistem kurmak, uygulamak, geliştirmek ve yayımlamak, yetkin kişi ve/veya yetkilendirilmiş tüzel kişilerde aranan nitelikleri belirlemek, bunlara eğitim vermek, sertifikalandırmak, sicil ve sicil kayıtlarını tutmak, denetlemek, ihtar vermek, belgeleri askıya almak veya iptal etmek, uluslararası benzeri kuruluşlara üye olmak veya bunlarla işbirliği yapmak, görev alanına giren konularda eğitim, araştırma ve yayın faaliyetlerinde bulunmak ve bu faaliyetler ile ilgili düzenlemeleri yapmak ve yayımlamaktır.
Dördüncü maddeye göre komisyon MAPEG ve MTA Genel Müdürlüğü’nden birer üye, BDDK ve Türkiye Bankalar Birliği’nin önereceği birer adaydan seçilen bir üye, SPK ve BİST tarafından önerilecek birer aday arasından seçilecek bir üye, Maden, Jeoloji, Jeofizik, Harita, Metalürji mühendisi olup Komisyona üye olmak isteyenlerin MAPEG’de oluşturulan yeterlilik ve seçim komitesine başvuru yapması halinde bu komite tarafından önerilecek meslek odasına kayıtlı dört aday arasından seçilecek iki üye, TOBB tarafından önerilecek iki aday arasından seçilecek bir üye olmak üzere Bakanın seçtiği ve atadığı toplam yedi üyeden oluşur. Bir üye en fazla iki defa atanabilir. Komisyona aday gösterilmemesi halinde o pozisyona Bakan tarafından doğrudan üye ataması yapılır.
Seçilecek üyelerin; jeoloji, maden ve ilgili diğer meslek grubu mühendislik bölümleri, iktisadi ve idari bilimler fakültesi ile işletme fakültesi, maliye, siyasal bilgiler, kamu yönetimi ve hukuk mezunlarından ve mesleğinde en az on yıllık deneyim sahibi olmaları ve 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A) bendinin (1), (4), (5), (6), (7), (8) numaralı alt bentlerinde belirtilen şartları taşımaları gerekmektedir..
Komisyon, yukarıda nitelikleri belirtilen üyelerle toplanmakta ve belirtilen amaç doğrultusunda çalışmalar yapmaktadır. Günümüz itibariyle yapılmış olan en önemli çalışma ise bir sonraki başlık altında incelenecek olan UMREK Kodu’nun oluşturulmasıdır.
UMREK Kodu
UMREK Kodu73 2018 yılında Türkiye’nin CRIRSCO’ya üye kabul edilmesi üzerine CRIRSCO Standart Tanımları temel alınarak ihdas edilmiştir. Buradaki tanımlar Türkçeleştirilmiş ve neredeyse her maddenin altına bazı şerhler düşülmüştür. Kod altmışaltı madde, beş ek, bir şema ve iki tablodan oluşmaktadır.
UMREK Kodu ülkemiz madencilik sektörü ve buna bağlı sektörler tarafından büyük bir destek görmüştür. Bu bağlamda Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Karar Organının, 21.09.2017 tarihli ve 34/1151 sayılı toplantısında sermaye piyasasında yapılacak değerleme hizmetlerinde; maden arama, maden kaynak ve rezervlerinin değerlemesinde ve raporlamasında YERMAM (Yerbilimleri, Maden ve Metalürji Profesyonelleri Birliği) tarafından önerilen ve UMREK tarafından belirlenen yetkin kişiler tarafından hazırlanan raporların esas alınacağına dair karar alınmıştır. Ayrıca, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nca (BDDK), Bankaların Değerleme Hizmeti Almaları ve Bankalara Değerleme Hizmeti Verecek Kuruluşların Yetkilendirilmesi ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinin (3) numaralı fıkrası ve ilgili diğer mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Bankalar/Katılım Bankaları ve Finansal Kurumlar Birliği üyesi banka ve şirketlerin kredi süreçlerinin ve/veya diğer iş ve işlemlerinin değerlendirilmesinde, maden sahalarında yapılan maden arama, maden kaynak ve maden rezervlerinin uluslararası standartlara uygun raporlanması ve bu raporların doğru, güvenilir ve şeffaf olmasını sağlamak amacı ile kurulan Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (UMREK) tarafından yetkilendirilecek kişilerce hazırlanan raporların dikkate alınmasında fayda görüldüğü ifade edilmiştir.
Kod incelenecek olursa, öncelikle şunu belirtmek gerekir ki, bu kodun temelleri şeffaflık, kapsamlılık/somutluk ve yetkinlik ilkelerine dayandırılmıştır74. Şeffaflık ilkesine göre, okuyucuya sunulan bilgiler açık ve anlaşılır olmalı, muğlak olmamalı ve okuyucu yanlış yönlendirilmemelidir. Kapsamlılık/somutluk ilkesi ise, yayınlanan raporun ilgili tüm bilgileri içermesini ifade etmektedir. Kamuya açıklanacak raporların yetkin kişiler tarafından hazırlanması da yetkinlik ilkesinin kapsamında kalmaktadır75.
Bu ilkeler doğrultusunda ulaşılan bilgiler kamuya piyasa raporları ile duyurulmaktadır. Bu piyasa raporları ise yukarıda da değinildiği üzere yetkin kişiler76 tarafından hazırlanmaktadır.
UMREK Kodu’nda Maden Kanunu ve Yönetmeliği’nden farklı olarak hem maden kaynakları hem de maden rezervleri sınıflandırılmıştır. Maden kaynaklarının maden rezervlerine geçişini sağlayan şartlara ise dönüştürücü faktörler denmiştir. Buna göre dönüştürücü faktörler; maden kaynaklarını, maden rezervlerine dönüştürmek için kullanılan etkenlerdir. Bunlar; madencilik, cevher zenginleştirme, metalürji, altyapı, ekonomi, pazarlama, yasal, çevresel, sosyal ve idari alandaki faktörleri içermekte birlikte bu faktörlerle sınırlı tutulmamaktadır77.
Maden kaynağı ve maden rezervi tanımlarına geçmeden önce hangi kaynakların hangi rezervlere dönüştürülebileceğini ifade eden şu görsele yer vermek faydalı olacaktır.
Maden kaynağı; yerkabuğu içinde veya üzerinde bulunan, ekonomik önemi olan, tenör (veya kalite) ve büyüklüğü ile nihai olarak ekonomik makul çıkarılma beklentisi bulunan katı malzeme konsantrasyonu veya oluşumudur. Maden kaynakları jeolojik güven düzeyinin artan derecesine göre potansiyel, belirlenmiş ve ölçülmüş maden kaynağı olarak üçe ayrılır79.
Bu bağlamda Potansiyel Maden Kaynağı; maden kaynağının büyüklüğünün ve tenörünün veya kalitesinin sınırlı jeolojik kanıtlar ve örnekleme (numune analiz) yoluyla tahmin edildiği bir kesimidir. Jeolojik kanıtlar, maden kaynağını varsaymaya yeterli olup doğrulamak için yeterli değildir.
Potansiyel Maden Kaynağı, Belirlenmiş Maden Kaynağı’na uygulanandan daha düşük güven düzeyine sahiptir ve maden rezervine dönüştürülmemelidir. Potansiyel Maden Kaynaklarının çoğunluğunun, arama faaliyetlerinin sürekliliği ile Belirlenmiş Maden Kaynaklarına dönüştürülebileceği makul koşullarda beklenmektedir.
İkinci olarak, Belirlenmiş Maden Kaynağı; kaynağın niceliği, tenörü (veya kalitesi), yoğunluğu, şekli ve fiziksel özelliklerinin yeterince güvenle tahmin edildiği, maden planlamasını ve yatağın ekonomik olarak işletilmesini destekleyecek ölçüde Dönüştürücü Etkenlerin uygulanabildiği bir kesimdir.
Jeolojik kanıtlar, yeterince detaylı ve güvenilir arama, örnekleme ve testler sonucu elde edilir ve bunlar gözlem noktaları arasında jeolojik, tenör ya da kalitenin sürekliliğinin tahmin edilmesi açısından yeterlidir.
Belirlenmiş Maden Kaynağı, Ölçülmüş Maden Kaynağına uygulanandan daha düşük bir güven düzeyine sahiptir ve yalnızca Muhtemel Maden Rezervine dönüşebilir.
Son olarak Ölçülmüş Maden Kaynağı ise; niceliği, tenörü (veya kalitesi), yoğunluğu, şekli ve fiziksel özelliklerinin güvenle tahmin edildiği, ayrıntılı maden planlamasını ve yatağın ekonomik olarak işletilebileceğini yeterince destekleyecek ölçüde Dönüştürücü Etkenlerin uygulanabildiği bir Maden Kaynağının parçasıdır.
Jeolojik kanıtlar, detaylı ve güvenilir arama, örnekleme ve testler sonucu elde edilir ve bütün bunlar yeteri miktarda olup gözlem noktaları arasında jeolojik, tenör ya da kalitenin sürekliliğini doğrulayabilecek ölçüdedir.
Ölçülmüş Maden Kaynağı, Belirlenmiş Maden Kaynağı ya da Potansiyel Maden Kaynağına uygulanandan daha yüksek bir güven düzeyine sahiptir. Ölçülmüş Maden Kaynağı, Görünür Maden Rezervine veya belirli koşullar altında Muhtemel Maden Rezervine dönüştürülebilir.
Maden kaynağı ve çeşitlerinin tanımları verildikten sonra sıra maden rezervi ve çeşitlerinin tanımlanmasına gelmiştir. Buna göre maden rezervi; ölçülmüş maden kaynağının ve/veya belirlenmiş maden kaynağının ekonomik olarak üretilebilir ve işlenebilir kısmı olarak ifade edilmektedir.
Maden rezervleri görünür ve muhtemel rezerv olarak ikiye ayrılmıştır82. Maden Kanunu ve Yönetmeliği’nde yer alan mümkün rezerv kavramına UMREK Kodu’nda yer verilmemiştir. Bu sebeple mevzuatta gerekli düzenlemeler yapılmalı ve UMREK Kodu’na aykırı tanım ve sınıflandırmalar değiştirilmelidir.
Bu bağlamda Muhtemel Maden Rezervi, belirlenmiş maden kaynağının, bazı durumlarda da Ölçülmüş Maden Kaynağının ekonomik olarak çıkartılabilir kısmıdır. Muhtemel Maden Rezervine uygulanan dönüştürücü faktörlerin güven düzeyi, görünür maden rezervine uygulanan dönüştürücü faktörlerin güven düzeyinden daha düşüktür.
Görünür Maden Rezervi ise; ölçülmüş maden kaynağının ekonomik olarak çıkartılabilir kısmıdır. Görünür Maden Rezervi, rezerve uygulanan dönüştürücü faktörlerin güven düzeyinin yüksek olduğuna işaret etmektedir83.
Son olarak belirtmek gerekir ki, yukarıda verilen hem maden kaynağı hem maden rezervi tanımları muğlak ve belirsiz unsurlar içermektedir. Tanımlar objektif bilimsel unsurlara dayandırılmamış, bunun yerine birbirleriyle karşılaştırmalı olarak ifade edilmiştir. Konunun teknik ve bilimsel yönünün de dikkate alınarak bu sınıflandırmaların en azından uygulamada dikkatli bir şekilde yapılması oldukça önem arz etmektedir.
#Madencilik #MadenKaynakları #RezervSınıflandırması #GörünürRezerv #MuhtemelRezerv #MümkünRezerv #UMREK #CRIRSCO #MadenKanunu #MadenKanunuYönetmeliği #RaporlamaStandartları #YatırımcıGüvenliği #Finansman #SektörŞeffaflığı #UluslararasıStandartlar #KaynakTespiti #DönüştürücüFaktörler #JeolojikKanıtlar #MadenRezervHaritası #MadenArama #ÜretimFaaliyetleri #MadenRezervleri #KaynakRezervleri #MadencilikStandartları #RezervRaporlama #MadenKaynaklarıRaporlama #FinansalGüvenlik #UlusalMadenStandartları #MadenYatırımları #RezervDeğerlendirme #MadenKanunuStandartları #JeolojikRezerv #RezervTespiti #MadenÜretimi #MadencilikYatırımları #RaporlamaStandartlarıKomitesi #UMREKStandartları #CRIRSCOStandartları #RezervGörünürlüğü #MadenKaynakYatırımları #MadenRezervYatırımları #RaporlamaYöntemleri #MadencilikKanunları #FinansalYatırım #KaynakArama #RezervSınıflamaları #MadenStandartları #RaporlamaStandartlarıGeliştirme #KaynakYatırımı #MadenKanunuYatırımcı #GörünürKaynaklar #MuhtemelKaynaklar #MümkünKaynaklar #SektörStandartları #RaporlamaStandartlarıDüzenleme #MadenRaporlamaStandartları #FinansalGüvenlikStandartları #JeolojikMaden #KaynakYatırımStratejileri #RezervYatırımStratejileri #UMREKStandartlarıUygulama #CRIRSCOStandartlarıUygulama #MadenKaynakVeRezerv #RezervHaritası #GörünürRezervDeğerlendirme #MuhtemelRezervDeğerlendirme #MümkünRezervDeğerlendirme #MadenKaynakTespiti #RezervTespitiYöntemleri #MadencilikYatırımStratejileri #FinansalRezervAnalizi #MadenKaynakAnalizi #RezervAnalizi #MadenSınıflandırması #RezervSınıflamaStandartları #MadenYatırımAnalizi #GörünürKaynakAnalizi #MuhtemelKaynakAnalizi #MümkünKaynakAnalizi #FinansalMadenYatırımları #RezervMaliyetleri #MadenAramaStratejileri #RezervMadenStandartları #MadenYatırımRaporları #RezervYatırımRaporları #UluslararasıRezervStandartları #GörünürRezervSınıflaması #MadenRezervAnalizleri #FinansalKaynakAnalizi #MadenYatırımRaporlama #RezervSınıflandırmaYöntemleri #UMREKRaporlamaStandartları #CRIRSCOStandartlarıUygulaması #MadenKaynakGörünürlüğü #KaynakYatırımTespiti #RezervRaporlamaStandartları #MadenAramaYöntemleri #MadenKaynakSınıflama #FinansalRezervYatırımları #MadenRezervFinansmanı #MadenKaynakArama #RezervAnalizYöntemleri #MadenYatırımGüvenliği #GörünürRezervYatırımları #MuhtemelRezervYatırımları #MümkünRezervYatırımları #SektörRezervStandartları #MadenRaporlamaYöntemleri #RezervSınıflamaStandartları #MadenFinansmanıStandartları #KaynakAnaliziStandartları #MadenYatırımStandartları #RezervMadenRaporları #JeolojikRezervAnalizi #MadenYatırımStandartlarıUygulama #MadenKanunuYatırımStandartları #RezervMadenGörünürlüğü #MadenYatırımStandartlarıGeliştirme #UMREKStandartlarıGeliştirme #CRIRSCOStandartlarıGeliştirme #MadenKaynakRaporlama #RezervFinansalGüvenlik #MadenRezervSınıflama #GörünürKaynakDeğerlendirme #MuhtemelKaynakDeğerlendirme #MümkünKaynakDeğerlendirme #MadenYatırımYöntemleri #RezervTespitiStandartları #MadenAramaVeRezerv #MadenYatırımFinansmanı #MadenRezervMaliyetleri #RezervGörünürlükAnalizi #MadenRezervAnalizStandartları #KaynakRezervAnalizi